İMAM ŞAFİİ'NİN KAVLİ KAVİM

Fakihlerin farklı dönemlerde farklı görüşler ortaya koyabilecekleri, fetvalarını zaman ve mekânın ruhuna göre değiştirebilecekleri, vakıf oldukları hadis ve usûl bilgisinin değişmesine paralel olarak fetva ve içtihatlarının da değişebileceğine dair en önemli örneklerden birinin İmam Şâfiî olduğu ortaya çıkmıştır. İlk dönemlerinde Medine mektebinin etkisiyle yetişen, bilgi kaynaklarını farklı ilim havzalarına yaptığı ziyaretler ile zenginleştiren ve buna paralel olarak içtihat yöntemini güncelleyebilme kabiliyetine sahip olan ender şahsiyetlerden biri olmuştur. İçtihatlarını oluşturma ve güncellemede temel saikin sadece literal okuma olmadığı anlaşılmıştır. Sadece bu okuma ile görüşlerini ortaya koymuş olsaydı görüşlerinin çoğunun değişmeme ihtimali daha yüksek olacaktı. Literal okuma yanında zaman, mekân, ilmi olgunluk, bilgi kaynaklarının güncellenmesi bir araya gelerek sistematik, temel naslarla sağlam bağı olan bir fıkıh anlayışı oluşturması onun değerini ortaya koymaktadır.